Διαζύγιο
Την πρώτη μέρα της πρακτικής μου, σε ένα δημοτικό σχολείο του Ρεθύμνου, η δασκάλα της τάξης αποφάσισε να γράψουν οι μαθητές για την οικογένεια τους. Πολλοί μαθητές ήταν εκείνοι που κοιτούσαν αμήχανα. Ήταν προφανές πως η δασκάλα γνωρίζοντας την οικογενειακή κατάσταση των περισσοτέρων είχε επιλέξει ένα λάθος θέμα ή τουλάχιστον ένα λάθος «τοποθετημένο» θέμα παραγωγής γραπτού λόγου. Ωστόσο, η αμηχανία εξακολουθούσε να υπάρχει και ενώ γυρνούσα από θρανίο σε θρανίο προσπάθησα να «ψαρέψω» τα άβολα βλέμματα τους. «Εγώ μένω σε δύο σπίτια, για ποιο από τα δύο να γράψω;» «Εγώ δεν έχω μαμά, δεν ζει» «Εγώ μεγαλώνω με την γιαγιά, να γράψω γι’ αυτήν» «Εμένα τσακώνονται συνέχεια, δεν θέλω να γράψω τίποτα γι’ αυτούς». Ξαφνικά, η αμηχανία διαπέρασε σαν ηλεκτρισμός μέσα μου και συζήτησα με την δασκάλα μήπως ήταν καλύτερο να αλλάξουμε το θέμα και να το κάνουμε » Γράψε κάτι για ένα οικείο σου πρόσωπο». Στο πανεπιστήμιο και ενώ ο θεσμός της οικογένειας και οι κοινωνικές μορφές είναι θέματα πολύπλοκα την σύγχρονη εποχή ένας από τους καθηγητές μας έλεγε στις διαλέξεις του να λέμε «οι δικοί σου» και όχι οι γονείς σου. Πόσο δίκιο είχε! Επίσης, να είμαστε πάντα ενημερωμένοι για την οικογενειακή κατάσταση της τάξης μας και να διαχειριζόμαστε με πολύ προσοχή τις πρακτικές μας. Είναι αδιαμφισβήτητη, η σημαντικότητα του παιδαγωγού απέναντι σε τέτοιες καταστάσεις ακόμα και η επικοινωνία του με το οικείο περιβάλλον του κάθε μαθητή.
Το διαζύγιο, μία αρρώστια στην οικογένεια και ένας θάνατος είναι σαφώς πολύ στενάχωρες καταστάσεις όμως συχνές και πάντα «δυστυχώς» επίκαιρες. Γι΄αυτό το λόγο, οφείλουμε να είμαστε ενήμεροι για τους τρόπους αντιμετώπισης και παρών στην διηνεκής προσπάθεια επούλωσης αυτών των πληγών . Αν για έναν ενήλικα είναι δύσκολο να ζει τέτοια γεγονότα, φανταστείτε πόσο είναι για μία παιδική ψυχή να ζει αυτό το επίπονο ταξίδι.
Τα συναισθήματα των παιδιών διαφοροποιούνται ωστόσο το παιδί θα περάσει τα παρακάτω στάδια σε κάθε περίπτωση:
- Πρώτο στάδιο: άρνηση και απομόνωση
- Δεύτερο στάδιο: ενοχές
- Τρίτο στάδιο: θυμός
- Τέταρτο στάδιο: κατάθλιψη
- Πέμπτο στάδιο; αποδοχή
Σε αυτό το άρθρο θα ξεκινήσουμε από το διαζύγιο.
Διαζύγιο
«Κατά πόσο το διαζύγιο/χωρισμός θα επιβαρύνει τα παιδιά μου;»
«Εξαρτάται από το πως θα το διαχειριστείτε!»
Αυτό συμβαίνει διότι δεν είναι το διαζύγιο αυτό καθαυτό που μπορεί να δημιουργήσει ψυχοκοινωνικές δυσκολίες στα παιδιά, αλλά το πως οι ίδιοι οι γονείς το διαχειρίζονται. Αν για παράδειγμα, το διαζύγιο ή ο χωρισμός οδηγήσει στην απουσία του ενός από τους δύο γονείς από την ανατροφή του παιδιού, σε οικονομική δυσπραγία του γονέα που έχει την επιμέλεια του παιδιού και σε διαμάχες ανάμεσα στους πρώην συζύγους.
«Άρα το παιδί δεν θα πονέσει εάν χωρίσουμε;»
Οφείλουν και οι δυο γονείς να μιλήσουν με απόλυτη ειλικρίνεια για την απόφαση τους να χωρίσουν και να απαντήσουν σε κάθε ερώτηση που προκύπτει. Επίσης, πολύ σημαντικό είναι να του διαβεβαιώσουν ότι δε φταίει εκείνο για την εξέλιξη αυτή του γάμου τους και τέλος ότι θα είναι παρόντες στη ζωή του, ιδίως ο γονιός που αποχωρεί από το σπίτι.
«Πότε είναι η κατάλληλη στιγμή να μιλήσουμε για το διαζύγιο;»
Όποτε είστε εντελώς σίγουροι για την απόφαση σας και δεν υπάρχει πιθανότητα να μην υπάρξει διαζύγιο/χωρισμός. Είναι λάθος να μιλήσουμε στο παιδί την στιγμή που τα συναισθήματα μας είναι αμφιλεγόμενα γιατί αυτό θα μεταφερθεί άμεσα στο παιδί και στην δική του ψυχολογία.
Βραχυπρόθεσμες συνέπειες
| Παιδιά μικρότερα των 4 χρονών | Παιδιά 5-8 χρονών | Παιδιά 8,5-12 χρονών | Έφηβοι/ Έφηβες |
| Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση | Kλαίνε (για τον γονιό που απομακρύνεται από την εστία και φοβούνται ότι θα αντικατασταθεί από άλλο πατέρα η μητέρα) | Έντονη επιθετικότητα και θυμός προς ένα γονιό | Οξεία κατάθλιψη |
| Φόβοι (όταν αλλάζει η ρουτίνα πηγαίνοντας από τον ένα γονιό στον άλλο) | Προσκόλληση στον γονιό που έμεινε μαζί του | Άγχος, μοναξιά και διακατέχονται από αίσθημα εγκατάλειψης | Αυτοκτονικό ιδεασμό και διαταραχές συμπεριφοράς |
| Διαταραχές στον ύπνο | Πιστεύουν ότι δεν είναι μόνιμο γεγονός ο χωρισμός | Συμπάθεια προς τον γονιό που βρίσκεται σε αδύναμη θέση, προσπαθούν να τον υποστηρίξουν | Έντονος θυμός |
| Φανταστικοί φόβοι εγκατάλειψης | Πέφτει η σχολική επίδοση | Αρνητικές σχολικές επιδόσεις | Βίαιη συμπεριφορά ακόμα και από παιδιά που δεν το έχουν ξανά κάνει |
| Κλαίνε σπαρακτικά όταν αφήνουν τον ένα γονιό | Μπορεί να παρατηρηθεί παλινδρόμηση σε προγενέστερα στάδια εξέλιξης (π.χ το παιδί αρχίζει πάλι να βρέχεται πάνω του) | Άγχος για το μέλλον τους | |
| Επιθετικότητα προς τους γονείς ή προς άλλα παιδιά | |||
| Καθυστέρηση στην ανάπτυξη του λόγου |
Μακροπρόθεσμες συνέπειες
Οι ενήλικες που ως παιδιά βίωσαν ένα «δύσκολο» διαζύγιο τείνουν σε μεγαλύτερο ποσοστό να δείχνουν πιο επιφυλακτικοί στις σχέσεις τους και να αποκτούν παιδί εκτός γάμου. Επίσης, συχνά καταλήγει και ο δικός τους γάμος σε διαζύγιο αλλά και εμπλέκονται σε βίαιες σχέσεις (είτε ασκώντας, είτε δεχόμενοι)
Όλα τα παιδιά που βιώνουν ένα βίαιο διαζύγιο των γονιών τους θα πρέπει να μείνουν έξω από τις διαμάχες και τις αντιδικίες των γονιών τους και να έχουν ψυχολογική υποστήριξη. Η ψυχολογική υποστήριξη έχει ως στόχο να κάνει πιο κατανοητή την κατάσταση του διαζυγίου, των απωλειών και να κάνει βοηθήσει στην διαχείριση των συναισθημάτων του θυμού και των αυτό-κατηγοριών. Τέλος, συνιστά σημαντικά στην αποδοχή της μονιμότητας του χωρισμού και καθορίζει ρεαλιστικούς στόχους για τις σχέσεις με τους γονείς.
Σε ένα διαζύγιο ωστόσο σημαντικό ρόλο έχει και ο δάσκαλος. Ο δάσκαλος του παιδιού μπορεί να το διαχειριστεί , αρχικά, κρατώντας μία σταθερότητα στις καθημερινές συνήθειες του παιδιού και προσπαθώντας, στο περιβάλλον του, να μην εναλλάσσονται καινούργια πρόσωπα. Επίσης, να του προσφέρονται ώρες παιχνιδιού και χαλάρωσης, να εμπνέει σιγουριά και τρυφερότητα και να ακούει τα παιδιά, να τα ενθαρρύνει να εκφράζουν της σκέψεις και τα συναισθήματα τους για καθετί που τα απασχολεί. Συνεχίζοντας, να δείχνει κατανόηση σε τυχόν περίεργη συμπεριφορά των παιδιών αλλά παράλληλα να συνεχίζει να οριοθετεί συμπεριφορές. Η τόνωση της αυτοπεποίθησης και της αυτονομίας τους είναι σημαντικός παράγοντας για το μέλλον τους, όπως και η επιδίωξη να έχουν επαφές με φίλους αλλά και να ασχοληθούν με δραστηριότητες, όπως άθληση ή ότι βελτιώνει την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους.
Ο δάσκαλος οφείλει, επιπροσθέτως, να ενισχύει την εικόνα του γονιού που έφυγε και να διασφαλίζει την τακτική επικοινωνία και τις συχνές συναντήσεις και με τους δύο γονείς αλλά κυρίως με εκείνου που δεν έχει την επιμέλεια. Αν τα παιδιά, επιπλέον, θέλουν να κρατήσουν μυστικό τον χωρισμό των γονιών τους είναι ανάγκη να σεβαστεί την επιθυμία τους. Τέλος, είναι ωφέλιμο να ανοίγονται τέτοια θέματα συζήτησης στην τάξη.
Πότε πρέπει να ανησυχήσουμε;
- Ασυνήθιστε χαμηλή επίδοση του παιδιού στο σχολείο
- Παράξενη συμπεριφορά προς τους φίλους του
- Εκρήξεις οργής ή υπερβολικές αντιδράσεις χωρίς εμφανή λόγο
- Έντονες διακυμάνσεις στην διάθεση του
- Έκφραση απόγνωσης
- Ροπή σε ατυχήματα
- Μοίρασμα των πραγμάτων τους σε άλλους, σαν να πρόκειται να φύγουν
- Καταστροφή πραγμάτων (δικά τους ή των άλλων)
- Διαφορά στον ύπνο τους ή στην διατροφή τους
- Συχνοί εφιάλτες
- Έντονη ενασχόληση με την πιθανότητα να αρρωστήσουν τα ίδια ή και κάποιος άλλος
- Συχνές ενασχολήσεις σε σχέση με την υγεία τους
- Να λένε ψέμματα ενώ πριν δεν το συνήθιζαν
- Σημαντική αλλαγή στον χαρακτήρα τους
- Έντονοι και μη βάσιμοι / μη ρεαλιστικοί φόβοι
- Όταν υπάρχει επαναλαμβανόμενη προβληματική συμπεριφορά
- Όταν γενικά παρόλο που έχει περάσει κάποιο χρονικό διάστημα το παιδί δεν καταφέρνει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα και φαίνεται δυσαρεστημένο
Η απόφαση του διαζυγίου δεν αφορά κανέναν, τελικά, αφορά μόνο τους δύο συντρόφους. Σε κάθε περίπτωση οφείλουν ,πάντα, να σκέφτονται με κριτήριο το καλό στην ολότητα του για το παιδί τους ή τα παιδιά τους, να κάνουν στην άκρη θυμούς, εκδικήσεις και λογομαχίες ή έντονες, σε κάθε περίπτωση, καταστάσεις. Όλοι κάνουμε λάθη, σημασία έχει να τα διορθώνουμε ,όχι εις βάρος των άλλων και πόσο μάλλον του ίδιου μας του παιδιού που δεν επέλεξε καμία τέτοια συνθήκη. Το διαζύγιο είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο πολύ συχνό στον αιώνα που ζούμε όπου τα παιδιά το ακούνε σε ποικίλα περιβάλλοντα, ωστόσο παραμένει «αμήχανο» και χρήζει λεπτών και σωστών χειρισμών. Πριν, λοιπόν, αντιδράσεις σκέψου, όχι τον πρώην σύντροφο σου αλλά εκείνο το πλάσμα που ψάχνει την αγάπη, την φροντίδα και την παρουσία σου με ή και χωρίς διαζύγιο! Θυμήσου ότι ένας «ψεύτικος και υπό προσπάθεια» γάμος πάντα γίνεται αντιληπτός από τα παιδιά, γιατί εκείνα έχουν την ικανότητα να τα καταλαβαίνουν όλα, απλά έχουν έναν δικό τους μοναδικό τρόπο να το εκφράζουν, αν είσαι «καλός μεταφραστής» θα καταλάβεις ότι ακόμα και έτσι τα πληγώνεις. Τα παιδιά δεν «καταδικάζουν» τις αλήθειες των γονιών τους «καταδικάζουν» το ψέμα και την υποκρισία τους. Be kind to them!
*Επειδή έχει χρησιμοποιηθεί μεγάλη σε έκταση βιβλιογραφία, όποιος επιθυμεί μπορεί να επικοινωνήσει μαζί μου για να του την προωθήσω.
Με αγάπη σε μία φίλη που προσπαθεί να κρατήσει ένα γάμο "για το παιδί της".
Marista in SchooLand 